Task Force
Διεπιστημονικό πρόγραμμα ενίσχυσης της υγειονομικής ετοιμότητας ως προς την διαχείριση κρίσεων και φυσικών καταστροφών του Ιατρικού Συλλόγου Καρδίτσας (ΙΣΚ) σε συνεργασία με το ΠΜΣ «Παγκόσμια Υγεία -Ιατρική των Καταστροφών»
της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πλέον εμφανές, τόσο σε Εθνικό όσο και σε Παγκόσμιο επίπεδο, ότι βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον διαρκών κρίσεων που αποτελεί μία νέα κανονικότητα. Η κλιματική αλλαγή, φυσικές καταστροφές, μετακινήσεις πληθυσμών, η εντεινόμενη γεωπολιτική αστάθεια και πανδημίες, διαμορφώνουν ένα περιβάλλον διαρκών προκλήσεων και κινδύνων για την υγεία του πληθυσμού, την κοινωνική συνοχή και την οικονομική σταθερότητα, απειλώντας την ευημερία όλων των πολιτών. Ακραία καιρικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές έχουν πλήξει την χώρα μας με μεγάλες συνέπειες σχεδόν κάθε χρόνο την τελευταία δεκαετία με αυξανόμενη συχνότητα και ένταση. Οι πρόσφατες επιδράσεις της κακοκαιρίας «Ντάνιελ» παρόλο που δεν προκάλεσαν τόσο μεγάλες άμεσες απώλειες ζωής, ήταν ίσως η κρίση με την μεγαλύτερη κοινωνική και οικονομική επίδραση, ενώ οι μεσοπρόθεσμες και μακροχρόνιες συνέπειες τους στην Δημόσια Υγεία μπορούν να εκτιμηθούν ως μία ιδιαίτερα περίπλοκη και πολυεπίπεδη κρίση.
Όπως έχει περιγραφεί με σαφήνεια στην διεθνή βιβλιογραφία και εμπειρία, οι ίδιες οι τοπικές κοινωνίες είναι αυτές που παίζουν ιδιαίτερα κρίσιμο ρόλο στην πρώτη φάση απόκρισης, διασφάλισης της υγείας και της ζωής καθώς γνωρίζουν σε βάθος τις τοπικές συνθήκες, την ευαλωτότητα του πληθυσμού και τις ανάγκες του. Σε αυτό το πλαίσιο η κινητοποίηση μελών του Ιατρικού Συλλόγου Καρδίτσας, προσέφερε άμεση ανακούφιση στους πληγέντες με ασφάλεια και λύσεις προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες που επικράτησαν στην πρώτη φάση της καταστροφής.
Σε μία προσπάθεια κεφαλαιοποίησης αυτής της ιδιαίτερα θετικής εμπειρίας και διασύνδεσής της με τους λοιπούς φορείς της πολιτικής προστασίας και της τοπικής κοινωνίας, ο Ιατρικής Σύλλογος Καρδίτσας αποφάσισε την δημιουργία μίας Ομάδας Δράσης Ιατρικής Καταστροφών-ΟΔΙΚ (Disaster Medicine Taskforce-DMT) για την αντιμετώπιση κρίσεων υγείας.
Σε συνεργασία με το ΠΜΣ «Παγκόσμια Υγεία-Ιατρική των Καταστροφών» της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, σχεδιάστηκε ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα ταχύρρυθμης και στοχευμένης θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης για τα μέλη της Ομάδας Δράσης του ΙΣΚ.
Το πρόγραμμα στοχεύει στην ανάπτυξη επιχειρησιακής επάρκειας της Ομάδας Δράσης Ιατρικής Καταστροφών-ΟΔΙΚ (DMT), αλλά ταυτόχρονα και στην ανάπτυξη κατάλληλης οργανωτικής κουλτούρας του ΙΣΚ, ώστε να μπορεί να στηρίξει την δράση της και να αποτελέσει έναν ισχυρό καταλύτη στην ανάπτυξη της ετοιμότητας στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και κρίσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος. Το πρόγραμμα εκπαίδευσης προσφέρει την δυνατότητα πιστοποίησης αλλά και συνεχές «mentoring», με σκοπό σταδιακά τα εκπαιδευμένα μέλη να λειτουργήσουν ως σημεία αναφοράς και εκπαιδευτές, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της περαιτέρω ανθεκτικότητας (resilience) της κοινότητας και ετοιμότητας του μηχανισμού της πολιτικής προστασίας.
Η επιστημονική ομάδα του ΠΜΣ «Παγκόσμια Υγεία – Ιατρική των Καταστροφών», με την συμμετοχή ειδικών με εμπειρία στο πεδίο, την ακαδημαϊκή έρευνα και την εκπαίδευση εθελοντών και επαγγελματιών στην Ιατρική Καταστροφών, έχει αναπτύξει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα 32 ωρών, ανάπτυξης θεωρητικών γνώσεων και πρακτικών δεξιοτήτων. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει διαλέξεις, διαδραστικές ασκήσεις στην τάξη, καθοδηγούμενη μελέτη με ανατροφοδότηση και κορυφώνεται με περίπλοκες ασκήσεις προσομοίωσης στο πεδίο. Οι εκπαιδευόμενοι αναπτύσσουν τις γνώσεις και δεξιότητες που απέκτησαν, λαμβάνοντας ανατροφοδότηση από έμπειρους επαγγελματίες και δρώντας οι ίδιοι ως ομότιμοι (peer-to-peer) εκπαιδευτές και αξιολογητές των δράσεων. Μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης και της πιστοποίησης, η διαδικασία του «mentoring» από ειδικούς επαγγελματίες, θα προσφέρει διαρκή οργανωτική υποστήριξη στον ΙΣΚ για την βέλτιστη λειτουργία της Ομάδας Δράσης Καταστροφών-ΟΔΙΚ (Disaster Medicine Taskforce-DMT) προκειμένου να αναπτύξει διαδικασίες και πρωτόκολλα δράσεις αλλά και τις ανάλογες επιχειρησιακές πολιτικές για την συνεχή ποιοτική αναβάθμισή της. Οι άξονες της εκπαίδευσης περιλαμβάνουν:
α) την εξοικείωση με την τυπολογία των καταστροφών, των ειδικών επιπτώσεων στην υγεία σε κάθε μία από αυτές και τις απαραίτητες παρεμβάσεις σε κάθε περίπτωση σε επίπεδο πρόληψης, διαχείρισης και αντιμετώπισης,
β) γενικότερα θέματα διακυβέρνησης στην αντιμετώπιση υγειονομικών κρίσεων όπως θέματα ηθικά, νομικά, κοινωνικά, επικοινωνίας και διαχείρισης της πληροφορίας αλλά και τεχνικής- διοικητικής υποστήριξης και διαχείρισης εθελοντών-προσωπικού,
γ) μεθοδολογία εκτίμησης αναγκών, σχεδιασμού παρεμβάσεων, υλοποίησης και αξιολόγησης αυτών,
δ) αποτίμηση κρίσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος και ανάπτυξη ετοιμότητας της κοινότητας και των θεσμικών φορέων για μελλοντικές κρίσεις.
Η εκπαίδευση δομείται μέσα από μία διεπιστημονική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά επαγγελματικά προφίλ των εκπαιδευόμενων, στοχεύοντας όμως στην ανάπτυξη μίας κοινής επιστημονικής γλώσσας και την απόκτηση κάποιων ελάχιστων γνώσεων και δεξιοτήτων πέρα από το στενό επιστημονικό πεδίο του καθενός. Το πρόγραμμα έχει ως τελικό σκοπό να συστηματοποιήσει την υπάρχουσα επαγγελματική και επιχειρησιακή εμπειρία των συμμετεχόντων, ώστε να μπορούν να δράσουν με μεγαλύτερη αποδοτικότητα και άνεση σε μελλοντικές κρίσεις υγειονομικού ενδιαφέροντος στα πλαίσια φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών.
Οι υγειονομικές κρίσεις και οι φυσικές καταστροφές εξ ορισμού υπερβαίνουν την φέρουσα ικανότητα των υπαρχόντων υποδομών και μηχανισμών. Αυτή η υπέρβαση δημιουργεί πάντα χαοτικές συνθήκες, αλλά μόνον η προηγούμενη εξοικείωση μέσω θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης σε γνώσεις και δεξιότητες μπορεί να βοηθήσει άτομα, ομάδες και μηχανισμούς να κινητοποιήσουν, ευέλικτα και με ικανή στόχευση, πόρους, δυνάμεις και καινοτόμες λύσεις τις κρίσιμες ώρες, μέχρι να μπορέσει ο κρατικός μηχανισμός να επαναφέρει τις λειτουργίες της κοινότητας σε κατάσταση ισορροπίας.
Με βάση την διεθνή εμπειρία, το ΠΜΣ «Παγκόσμια Υγεία-Ιατρική των Καταστροφών» θεωρεί ότι η παρούσα πρωτοβουλία του ΙΣΚ είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ανθεκτικότητας και ετοιμότητας της τοπικής κοινωνίας που μπορεί να μειώσει τις επιδράσεις μελλοντικών κρίσεων. Αυτή η προσπάθεια θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα βέλτιστης πρακτικής που θα μπορούσε να αναπαραχθεί σε άλλες περιφέρειες της χώρας με εξαιρετικά αποτελέσματα. Κατά συνέπεια, αποτελεί εξαιρετική τιμή η πρόταση συνεργασίας από το ΔΣ του ΙΣΚ και ελπίζουμε όλοι μαζί να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες που έχουμε θέσει για το εγχείρημα αυτό με τον καλύτερο τρόπο.